نوروفیدبک به معنی آموزش دادن مغز توسط خود مغز است. در حقیقت مغز با فیدبک(بازخورد)هایی که از بدن و محیط اطراف خود میگیرد به کنترل و تنظیم کارکردهای مختلف جسمی و روانی و تعامل با محیط می پردازد. دستگاه نوروفیدبک نیز با اطلاعاتی که از امواج ارائه میدهد، به مغز کمک میکند تا فعالیت ها و کارکرد خود را به شکلی مطلوب تنظیم نماید.
نوروفیدبک چگونه کار میکند ؟
برای انجام نوروفیدبک در کلینیک یارا بعد از بررسی اولیه، انجام مصاحبه و انجام نقشه مغزی، پروتکل درمانی مناسب تنظیم میگردد.
مراجع روی صندلی روبروی مانیتور مخصوص به خود می نشیند. به تشخیص درمانگر، سنسورهایی که حس گر(الکترود) نامیده می شوند، بر روی نقاط مشخصی از سر بیمار قرار می گیرند. این سنسور ها، فعالیت های الکتریکی سلول های مغز را ثبت و در قالب امواج مغزی به شکل های مختلف نظیر نمودارهای رنگی به او نشان می دهند.
در این حالت او سعی میکند، پخش یک فیلم یا هدایت یک بازی کامپیوتری را بدون استفاده از دست و تنها با امواج مغزی انجام دهد. به این شکل فرد با دیدن پیشرفت یا توفق بازی و گرفتن پاداش یا از دست دادن امتیاز و یا تغییراتی که در صدا یا پخش فیلم بوجود می آید، پی به شرایط مطلوب یا نامطلوب امواج مغزی خود برده و سعی میکند تا با هدایت بازی یا فیلم، وضعیت تولید امواج مغزی خود را اصلاح کند.
يادگيري در نوروفیدبک ممكن است به سه روش زیر صورت گيرد:
الف : یادگیری نیمه هشیار
يادگيري نيمه هشيار طی فرايندي اتفاق مي‌افتد كه مغز بوسيله آن، بصورت ناخودآگاه، شروع به بازشناسايي خويش روي مانيتور كامپيوتر كرده و سپس به ايجاد تغييرات مطلوب به منظور حفظ میزان مناسب امواج مي‌پردازد. همچنانكه اين اتفاق مي‌افتد فرد كم‌كم احساس جدايي از اين فرايند به او دست مي‌دهد. او احساس مي‌كند كه فقط و بسادگي مشغول تماشاي صفحه و گوش دادن به اصوات است بدون اينكه وقوع اتفاقي را در مسيرهاي عصبي خود احساس کند. اين يادگيري در سطح نيمه هشيار اتفاق مي‌افتد. به خاطر داشته باشيد، گربه‌ها و ساير حيوانات هم مي‌توانند ياد بگيرند كه كاركرد مغزشان را تغيير دهند (وقتي پاداش‌هاي مناسبی دریافت کنند) ولی بصورت هشيار نمي‌توانند تصور كنند كه چه بايد انجام بدهند تا پاداش دريافت كنند. اين يادگيري به مرور زمان و خارج از سطح آگاهي هشيار اتفاق مي‌افتد.
ب : شکل‌گیری یک ارتباط هشیار بین احساسات و حالات مغزی
روش دوم يادگيري وقتي است كه ارتباطي هشيار بين نشانه‌هاي هدف (براي مثال صدها و تصاوير راهنما) و احساس فرد پیدا می‌شود. مثلاً، بيشتر مردم نمي‌توانند بيان كنند افزايش آلفا چه احساسي دارد اما مي‌توانند بگويند كه چه زماني اين اتفاق مي‌افتد. اين فرايند يادگيري هشيارانه است و شامل ایجاد يك آگاهي از حسي در بدن است كه پيش از آن نبوده است. در اين روش، افراد قادر خواهند بود تا بصورت ارادي آنچه لازم است انجام دهند تا آن حس دوباره ايجاد شود. افراد می‌گویند که «اين مانند همان حسي است كه وقتي آلفاي بيشتري توليد مي‌كنم دارم».
ج : رشد انعطاف‌پذیری در مسیرهای عصبی
در نهايت، تغيير حاصل از تمرين دادن مسيرهاي عصبي با نوروفیدبک مي‌باشد. هر چه مغز بيشتر براي رسيدن به حالت بهينه تمرين كند، در پاسخ به نيازها منعطف‌تر مي‌شود.
- آیا پس از اتمام دوره استفاده از نوروفیدبک علائم و مشکلات دوباره بر می‌گردند؟
مانند هر درمانی کامل کردن دورۀ درمان با نوروفیدبک بسیار مهم است و ناقص گذاشتن درمان، سبب عود علائم میگردد. در مورد نوروفیدبک باید به خاطر داشت که این روش درمانی در واقع نوعی یادگیری است، و مغز یاد میگیرد که چطور به تنظیم خود پرداخته و نقائص عملکردی خود را برطرف کند. همچنانکه رانندگی را یاد می‌گیریم و آن را فراموش نمی‌کنیم، این یادگیری هم فراموش نمی‌شود. در حقیقت مغز مهارت جدیدی به دست آورده است. البته برای داشتن یک درمان کامل، علاوه بر رعایت ترتیب جلسات و کامل کردن آنها، همکاری خانواده و عمل به کلیه دستورات و راهنمایی‌های درمانگر ضروری است. در پژوهش طولی در کشور آمریکا، ماندگاری اثرات درمان نوروفیدبک، تا ده سال پس از درمان، در کودکان AD/HD گزارش شده است.
- چه تعداد جلسه برای درمان نیاز است؟
نوروفیدبک نوعی یادگیری است و مانند همۀ یادگیری‌ها تفاوت‌های فرد در آن نقش دارد. برخی سریع‌تر یاد می‌گیرند و برخی دیرتر. همانطور که کسی رانندگی را چند روزه یاد میگیرد و شخص دیگر در طی چند ماه. علاوه بر تفاوت‌های فردی، شدت مشکلات دیده شده در QEEG نیز می‌تواند نشان‌دهندۀ تعداد جلسات باشد. بنابراین تعیین دقیق تعداد جلسات مقدور نیست اما، معمولاً تعداد جلسات بین 30 تا 60 جلسه متغیر است.
- آیا کاربرد بالینی نوروفیدبک مورد تأیید قرار گرفته است؟
FDA کاربرد آن را برای اضطراب، ADHD و ... تأیید کرده است و به عنوان یک روش درمانی در 1000 مرکز درمانی در آمریکا و بیش از 50 کشور دنیا در حال انجام است.
- آیا در هنگام شروع نوروفیدبک باید داروی خود را قطع کنیم؟
قطع دارو در هنگام شروع نوروفیدبک باید با دستور پزشک مرکز و تحت نظارت وی صورت گیرد. معمولاً درمان نوروفیدبک با دارو شروع شده و در صورت امکان در طول جلسات درمانی دوز دارو کاهش یافته و در اکثر موارد به حداقل مقدار خود رسیده و یا قطع میگردد.
- تغییرات حاصل از نوروفیدبک چه زمانی مشاهده میگردد؟
با توجه به آنکه نوروفیدبک یک فرایند یادگیری است لذا نباید در چند جلسۀ اول منتظر تغییرات باشید. اولین تغییرات از جلسۀ دهم تا پانزدهم خود را نشان خواهند داد. در صورتی‌که این تغییرات مشاهده نگردند معمولاً روند درمان اصلاح و در موارد مقاوم قطع خواهد شد.
- نوروفيدبك براي چه افرادی مناسب است؟
درمان با نوروفيدبك نيازمند يك تعهد قوي است، چرا كه آثار سودمند آن معمولاً تا قبل از جلسه پانزدهم آشكار نمي‌گردد و تغييرات سريع اتفاق نمي‌افتند. این روش برای افرادی مناسب است که بتوانند با جدیت تمام حداقل هفته‌ای 2 بار به مدت 20 تا 30 هفته در جلسه درمانی حاضر شوند.
کاربردهای درمانی نوروفیدبک چیست ؟
بیشغعالی/کمبود توجه، اضطراب، ناتواتی یادگیری، آسیب مغزی، بهبود حافظه، سردرد، گیجی و حواس پرتی، سرگیجه، مشکلات تمرکز، اضطراب، افسردگی، تغییرات خلقی، اختلالات خواب، تحریک پذیری، مشکلات ادراک بینایی، دردهای مزمن و سردردهای میگرنی، افسردگی، سو مصرف مواد و ...
کا
انتخاب مطلب توسط
نهال عباسی
کلینیک روانشناسی یارا
