درمان شناختی رفتاری یا CBT یکی از انواع رویکردهای روان درمانی است که تلاش میکند با هدف قرار دادن افکار فرد در طول جلسات درمانی و تغییر دادن آنها باعث بهبود هیجانات و رفتارهای ناخوشایند فرد شود. این روش رایج‌ترین رویکرد کنونی در درمان اختلالات روانی است و برای طیف وسیعی از اختلالات و مشکلات نظیر افسردگی، انواع اضطراب، ترس‌ها، اعتیاد و حتی مشکلات جسمانی نظیر سندروم روده تحریک پذیر نیز استفاده می‌شود. ممکن است شما بخواهید قبل از مراجعه به درمانگر برای حل مشکل خود، از انواع روش‌های درمانی آگاهی داشته باشید و با این آگاهی به سراغ درمانگری بروید که در درمان مورد نیاز شما تخصص کافی داشته باشد.
درمان شناختی رفتاری چه کاری انجام می دهد؟
درمان شناختی رفتاری CBT بر این فرضه استوار شده است که افکار، احساسات و رفتار انسان همگی با یکدیگر در ارتباط هستند، اما افکار در مرکز تمامی این‌هاست. در واقع رویکردهای شناختی رفتاری عامل اصلی همه مشکلات را افکار منفی می‌دانند زیرا وقتی این افکار در ذهن انسان جریان پیدا می‌کنند، چرخه‌ای معیوب ایجاد می‌کنند. به این صورت که در ابتدا افکار منفی منجر به احساسات و رفتارهای مخرب و منفی می‌شود، سپس این احساسات و رفتارها افکار منفی بیشتری ایجاد می‌کنند و این چرخه به همین صورت ادامه می‌یابد و خود را تقویت میکند.
CBT با کمک به اصلاح این افکار این چرخه را نابود میکند و منجر به بهبودی فرد می‌شود. برخلاف بسیاری از روش‌های درمانی، این درمان بر مشکلات فرد در زمان حال تمرکز میکند و زمانی به مسائل گذشته می‌پردازد که عملکرد فعلی فرد را تحت تاثیر قرار داده باشند.
تکنیک‌های مورد استفاده در درمان شناختی رفتاری
در درمان شناختی رفتاری از فنون و روش های مختلفی استفاده می‌شود که ما در ادامه به چند مورد از مهم‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد. همچنین شما می‌توانید با دریافت مشاوره تلفنی از مرکز روانشناسی یارا از تکنیک مناسب برای درمان مشکلات خود آگاه شوید.
اصلاح شناختی رفتاری
در اصلاح شناختی رفتاری درمانگر به درمانجو در مورد تحریف‌های شناختی یا همان خطاهای ذهنی آموزش‌هایی را ارائه می‌دهد. همچنین به درمانجو می‌آموزد که چگونه روزانه افکار مختلفی که به طور خودکار از ذهنش عبور می‌کنند را ثبت کرده و بتواند خطاهای شناختی ذهن خود را شناسایی کند.
از آنجایی که درمانگران شناختی رفتاری معتقدند احساسات و رفتار ما در نتیجه الگوهای ذهنی ما پدید می‌آید؛ روانشناس در این رویکرد به مراجع کمک میکند تا برای خطاهای شناختی خود جایگزینی پیدا کند و افکار سالم‌تری را در نظر بگیرد. طرفداران این رویکرد با پشتوانه پژوهش‌های علمی انجام شده در این حوزه معتقدند که با اصلاح شناخت‌ها یا همان افکار مخرب فرد الگوی رفتاری او نیز تغییر میکند و هیجانات مثبت‌تری نیز تجربه می‌شوند.
بازسازی عقلانی
بازسازی عقلانی که بیشتر به کارهای درمانگر مشهور آلبرت آلیس اشاره دارد، تکنیکی است که در جریان تغییر افکار ناسالم از آن استفاده می‌شود. در واقع تغییر دادن الگوهای مخرب ذهنی کار آسانی نیست و درمانگر باید در جریان یک گفت و گوی عقلانی به فرد کمک کند تا بتواند به نامعقول بودن اندیشه‌های خودش پی ببرد. در بسیاری از موارد درمانگر از مراجع می‌خواهد گفت و گوهای درونی که در ذهنش جریان دارد را تحت نظر قرار دهد و آنها را اصلاح کند. در واقع در این روش بیمار می‌آموزد وقتی ناراحت می‌شود لحظه‌ای تأمل کند و از خودش بپرسد در ذهنش به خود چه می‌گوید؟
مایه کوبی علیه استرس
مایه کوبی علیه استرس در واقع به معنای مقاوم‌سازی بیمار در برابر فشارهای روانی فعلی و آینده است که از بروز مشکلات روانی پیشگیری میکند. برای این کار درمانگر راهبردهای مقابله‌ای جدیدی را به درمانجو می‌آموزد و هم چنین به او کمک میکند تا از راهبردهای مقابله‌ای که خود از قبل در اختیار داشته به نحو احسن استفاده نماید.
این روش دارای سه مرحله مفهوم بندی، مهارت‌آموزی و کاربرد است. در مفهوم بندی مراجع یاد می‌گیرد که تشخیص دهد چگونه افکار، منجر به استرس، هیجانات منفی و رفتارهای نامناسب می‌شود. در مرحله بعدی درمانگر آموزش‌هایی نظیر مهارت کنترل هیجانات و بازسازی شناختی را آموزش می‌دهد و درمانجو آنها را در اتاق درمان و بیرون از جلسات تمرین میکند. در آخر از فرد خواسته می‌شود تا از مهارت‌های آموخته شده در شرایط پر استرس کمک بگیرد و روی پیشگیری از مشکلات نیز تمرکز نماید.
درمان شناختی رفتاری در چه مواردی به کار گرفته می شود؟
پژوهش‌های بسیاری که در زمینه CBT انجام شده به ما نشان می‌دهد که این روش در بهبود طیف وسیعی از اختلالات روانی اثرگذار است. علاوه بر افسردگی و اضطراب که بیشترین بهره را از CBT می‌برند، این درمان برای بسیاری از اختلالات اولین درمان انتخابی می‌باشد که شامل موارد زیر هستند.
- اختلال وسواس فکری- عملی (OCD)
- اختلال پانیک
- اختلال استرس پس از سانحه
- اختلالات خوردن شامل بی اشتهایی و پرخوری عصبی
- اختلالات خواب نظیر بی خوابی
- اختلالات مربوط به مصرف مواد و الکل
علاوه بر اختلالات روانی CBT می‌تواند در بهبود برخی از مشکلات سلامتی که به صورت مزمن فرد را درگیر میکند تاثیر گذار باشد. مشکلاتی چون سندروم روده تحریک پذیر (IBS) و سندروم خستگی مزمن (CFS) نیز با CBT قابل رفع هستند. علاوه بر اینکه این درمان در بهبود علائم جسمانی این اختلالات موثر است، به فرد کمک می کند تا بتواند راحت تر با علائم ناشی از این بیماری‌ها کنار بیاید.
